АҚШ конгресінің сенатында президент Дональд Трампқа импичмент жариялау процедурасы аясында президентке тағылған айыптар ресми түрде таныстырылды. Сот талқылауы 21 қаңтарда басталады.

16 қаңтарда жоғарғы сот төрағасы Джон Робертс ант берді. Ол импичмент ісі бойынша сот процесіне төрағалық етеді. Бейсенбі күні Робертспен қатар 100 сенатор да ант берді. Трампқа билікті асыра пайдаланды және конгрестің жұмысына кедергі келтірді деген айып тағылған. Бұл іс бойынша сенаторлар сот алқасы рөлін атқарады. Конгресмендер айыптаушы тарап ретінде сөйлейді.

Бұған дейін өкілдер палатасы импичмент ісін сенатқа беруді мақұлдаған.

Оқи отырыңыз: Конгрестің төменгі палатасы Трампқа сенімсіздік білдірді

Сенатта республикашылдар көпшілік болып отыр. Республикашылдардың ешқайсысы бұған дейін конгресс таққан айыптарды қолдамаған. Сарапшылар Трамптың ақталатынына сенімді.

Видео: АҚШ-та президентке импичмент қалай жарияланады?

Embed Бөлісіңіз

АҚШ-та президентке импичмент қалай жарияланады?

Embed Бөлісіңіз

The code has been copied to your clipboard.

---

width px height px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:02:10 0:00

Жүктеп алу

• 270p | 6,2MB
• 360p | 8,7MB
• 720p | 20,0MB
• 1080p | 41,0MB

Қазақстанның алты азаматы Газа секторы аумағынан әкетілді деп хабарлады ресми Астана. Қазақстан СІМ-нің хабарлауынша, эвакуацияны Қазақстанның Иордания мен Израильдегі дипломатиялық өкілдіктері ұйымдастырған.

Қазақстандықтар шекара пункті арқылы Амманға өтіп, сол жақтан Қазақстанға ұшып кеткен.

Ведомство жариялаған суретте төрт ересек адам мен екі бала көрінеді.

Қазақстан СІМ Иордания мен Израиль билігіне, халықаралық Қызыл крест ұйымына қазақстандықтардың кетуіне көмектескені үшін алғыс айтты.

"Қазақстанның Амман және Тель-Авив қалаларындағы елшіліктері өңірдегі жағдайды мұқият бақылауда ұстап, Газа секторы мен жалпы Палестина аумағында жүрген Қазақстан азаматтарымен тұрақты байланыста" деп жазылған ресми хабарламада.

Газада қалған қазақстандықтар туралы мәлімет хабарламада айтылмайды.

Газа секторында 2023 жылдың күзінен бері Израиль мен ХАМАС (ЕО мен АҚШ-та террористік ұйым танылған) шайқасып келеді. Шайқас барысында Газада азаматтық инфрақұрылым қирады, азық-түлік, су, дәрі-дәрмек пен отын тапшы.

АҚШ президенті Дональда Трамп пен Ресей басшысы Владимир Путин 15 тамызда Аляскада кездеседі. Бұл жөнінде жұма күні кешке Дональд Трамп мәлімдеді.

Әзірге кездесудің жай-жапсары белгісіз. Алайда журналистердің сұрақтарына жауап берген президент Трамп Ресей мен Украина арасындағы бейбіт келісім "жер алмасудан" да тұратынын айтты.

"Өзара тиімділік үшін біраз жер айырбасталады... Бір нәрсені қайтарамыз, бір нәрсені айырбастаймыз" деді Дональд Трамп журналистерге. Нақтысын алдағы уақытта айтатынын жеткізді.

Трамп Путинмен кездесуге дайындық жөнінде Ақ үйде Әзербайжан мен Нахчыван арасындағы көлік дәлізін орнату туралы келісімге Әзербайжан мен Армения басшылары қол қойған кезде хабарлады.

Америка-Ресей саммиті өтетіні 6 тамызда Трамптың арнайы уәкілі Стив Уиткофф Мәскеуге барғаннан кейін айтыла бастаған. Трамптың сөзінше, ол Путинмен де, Зеленскиймен де келіссөз өткізуді көздеген, Путин және Зеленскийдің үшжақты кездесуін де жоққа шығармады. Ал Мәскеу өкілдері үшжақты кездесу туралы айту әзірге ерте деп санайды.

Трамптың мәлімдемелеріне сүйенген сарапшылардың сөзінше, Украинаға Ресей басып алған украин жерінің біраз бөлігінен бас тарту ұсынылуы мүмкін. Осыған дейін Киев бұл шарттан бас тартқан.

Армения мен Әзербайжан АҚШ-тың араағайындық етуімен ұзақ жылдық соғысты аяқтауды көздейтін бейбіт келісімге қол қойды. Құжатқа қол қою рәсімі АҚШ президенті Дональд Трамп ұйымдастырған Ақ үйдегі салтанатты шарада өтті.

"Олар 35 жыл соғысты. Енді дос" деді кездесуден кейін Трамп.

Трамптың екі жағынан орын алған Армения премьер-министрі Никол Пашинян және Әзербайжан басшысы Илхам Әлиев 8 тамызда АҚШ-пен экономикалық мүмкіндіктерді бірігіп дамыту туралы келісімге де қол қойды.

Трамп оларды ондаған жыл бойғы жанжалдардан кейін тұрақты бейбітшілікті жақтап, келісімге қол жеткізген тұлғалар ретінде тарихқа енетін "өте ақылды басшылар" деп атады.

"Армения мен Әзербайжан барлық соғыс қимылдарын түбегейлі тоқтатып, сауда, саяхат және дипломатиялық қарым-қатынасты жандандыруға, бір-бірінің егемендігі мен аумақтық тұтастығын құрметтеуге міндеттелді" деді Трамп.

Бұған дейін Reuters бейбіт келісім ұзақ жылдық соғыстан кейінгі екі ел арасындағы экономикалық байланысты нығайтуды, энергетика, технология, инфрақұрылым және шекара қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында Америкамен келісімге қол қоюды, сонымен бірге 1992 жылы жанжалды реттеу мақсатында құрылған Минск тобын (Франция, Ресей, АҚШ бірігіп жетекшілік етеді) таратуды қарастыратынын жазған.

Экономикалық келісім 1990 жылдан бері жабық болған Оңтүстік Кавказдағы стратегиялық транспорт дәлізінің жұмысын қалпына келтіруге жол ашуы мүмкін. Мәселе Армения аумағы арқылы өтетін Әзербайжан мен Нахчеван экславы арасындағы көлік дәлізі туралы болып отыр.

Құжат темір жол, мұнай-газ құбырлары, талшықтық оптика сымдарын орнатуды қарастырады. Бұл тек тауар емес, адамдарды да тасымалдауға жол ашады. Пашинянның ұсынысымен көлік дәлізі "Халықаралық бейбітшілік және гүлденуге арналған Трамп жолы" (Trump Route for International Peace and Prosperity, немесе TRIPP) деп аталады.

"Біз текетірес пен қайшылық, қантөгіс беттерін жабамыз. Балаларымызды жарқын әрі қауіпсіз болашақпен қамтамасыз етеміз. Мен өте қуаныштымын, себебі бүгін жаңа ұлы тарихты жазып жатырмыз" деді Әлиев қол қою рәсімі кезінде.

"Бүгін біз армян-әзербайжан қарым-қатынасындағы маңызды кезеңге қол жеткізіп, бұрынғы тарихымыздан жақсырақ тарих жазудың іргетасын қаладық" деді Пашинян.

ЖАУАПСЫЗ СҰРАҚТАР

Лондонда шоғырланған Chatham House сараптама орталығының ғылыми қызметкері Лоуренс Броерс келісімді "ірі қадам" деп атамас бұрын көбірек ақпарат керектігін айтты.

"Жалпы алғанда бізде жауапсыз сұрақтар көп" деді сарапшы Азат Еуропа/Азаттыққа жіберген жазбаша жауабында.

"Әуелі айқындап алатын жайт бар: бейбіт келісімге қол қойылған жоқ, тек осыған дейін орындалып қойған келісімге қол қою міндеті ғана бар" деді ол.

Оның сөзінше, Минск тобын таратудан да бөлек күрделі шарттар бар.

"Біз әзірге мақсатқа жеткен жоқпыз, әрине қарқынды арттыру және бейбітшіліктен айнымақтастықты жаңғырту әрине, құптарлық жайт" деді ол.

ЕҚЫҰ бейбітшілікке ұмтылыс жолын жылы қабылдап, Армения мен Әзербайжанды бейбітшілік орнату үшін қолдан келгеннің бәрін жасауға шақырды.

Халықаралық дағдарыс орталығының Оңтүстік Кавказ бойынша кеңесшісі Конуль де Мур Ақ үйдегі оқиғаны бейбітшіліктің басы ретінде қарастыруға болады, бірақ айқын емес тұстары бар деді.

"Алдағы күндері бізде осы [көлік] дәлізі немесе жол жөнінде көбірек ақпарат болады. Әзербайжан талап етіп отырған сол дәліз бе? Ережелері қандай болмақ? Шекара қалай ашылмақ? Бұл мәселелер шешілген бе?" деді ол.

Оның сөзінше, келісімге кедергі келтіріп отырған жайттардың бірі Әзербайжанның Армения Конституциясына өзгеріс енгізу туралы талабы. Қолда бар ақпаратқа қарағанда, мұндай өзгерістер 2027 жылға дейін қабылдануы мүмкін.

"Бұл талап та бейбітшілік келісіміне жолда кедергілердің бірі болайын деп тұр" деді ол.

РЕАКЦИЯ

Түркия келісімді құптап, "Оңтүстік Кавказда бейбітшілік орнап, гүлденуі үшін тарихи мүмкіндік пайдаланылды" деп мәлімдеді.

Бұл оқиға "аймақта бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету көзқарасы тұрғысынан өте маңызды" деп жазылған Түркия СІМ мәлімдемесінде.

Ресей мен Иран келісімге аса қатты қуана қоймайды, себебі Армения арқылы көлік дәлізінің ашылуы мұнай-газға бай Кавказ бен Орталық Азияны Ресей мен Иранды айналып өтіп Еуропамен жалғауы мүмкін.

Бұған дейін Мәскеу мен Тегеран да Иранға шекаралас - Арменияның стратегиялық маңызды Сюник аумағына АҚШ-тың келу ықтималдығына алаңдаушылық білдірген.

Мәскеу Вашингтонды армян-әзербайжан бейбітшілік процесін қолға алуға талпынып, аймақтық державаларды екінші орынға ысырмақ болды деп айыптаған.

"Батыс елдері Баку мен Ереванды татуластыру процесін өздерінің рельсіне бұруға талпынып жатыр. Бұл рельстің әдетте қайда баратынын білеміз. Бұл аймақтың қауіпсіздік жүйесіндегі тепе-теңдікті бұзуы мүмкін" деген Ресей сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Мария Захарова 24 шілдеде.

Иран да келісім Армениямен шектесіп жатқан солтүстік аумағына қатер төндіруі мүмкін деп қарсы шықты.

Chatham House сараптама орталығының өкілі Лоуренс Броерстің пікірінше, Ақ үйде қол қойылған келісімге екі фактор кедергі келтіруі мүмкін: Ресей мен Иран. Екеуінің де Кавказда ықпал ету тетіктері бар деді ол.

ҚАЗАҚСТАН ДА РЕАКЦИЯ БІЛДІРДІ

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Вашингтонда Әзербайжан мен Армения елдері арасында қол қойылған келісімге реакция танытып, оны “тарихи жетістік” деп атады.

“Аталған құжат қос мемлекет арасындағы ұзаққа созылған әскери қақтығысты түбегейлі тоқтатып, дипломатиялық қатынас орнатуға және берік бітім негізінде ынтымақтастықты дамытуға жол ашты” деп жазылған Ақорданың сенбі күнгі хабарламасында.

Хабарламада Тоқаев араағайындық танытқан АҚШ президентінің “тегеурінді әрі тиімді бітімгерлік миссиясын” атап өтіп, “Қазақстан да екі ел арасындағы осынау маңызды уағдаластыққа қол жеткізуге елеулі үлес қосты деп санайды” деді.

Былтыр Алматыда Оңтүстік Кавказдағы екі ел арасында бейбіт келісім орнатуға бағытталған келіссөз өткен. Оған Армения, Әзербайжан және Қазақстан сыртқы істер министрлері қатысқан.

• Таулы Қарабақ ресми түрде Әзербайжан аумағы саналады, бірақ бұл аймақта армяндар басым болған. Әзербайжан мен Армения Таулы Қарабақ аймағы үшін 1988 жылдан бері қақтығысып келеді. 1988-94 жылдары арасындағы соғыста 30 мыңдай адам қаза болды. 1994 жылы екі ел қақтығысты тоқтату туралы келісімге қол қойған. Кейін Таулы Қарабақ армяндардың бақылауында болды. Таулы Қарабақ аймағы 1991 жылы тәуелсіздік жариялаған. Бірақ бұл тәуелсіздік халықаралық деңгейде мойындалмады. Аймақтың тәуелсіздігін Арменияның өзі де мойындаған жоқ.
• 2020 жылы қыркүйекте Әзербайжан мен Армения Таулы Қарабақта қайта қақтығысты. Бұл қақтығыстан соң Әзербайжан Таулы Қарабақтағы Степанакерттен басқа барлық аймақты, сонымен қатар Мардакерт және Мартуни қалаларын өзіне қайтарып алған. Ал Таулы Қарабаққа Мәскеу бітімгер әскерін кіргізген.
• 2023 жылы күзде Әзербайжан әскери операция жасап, мойындалмаған Таулы Қарабақ республикасының үкіметін капитуляцияға мәжбүрлеп көндірген. Қуғын-сүргін болуы мүмкін деп сескенген армяндар жаппай үйлерін тастап, Арменияға кеткен. БҰҰ мәліметіне қарағанда, 120 мың армяннан бірер аптаның ішінде мыңнан астам ғана адам қалған. Ереван халықтың жаппай қоныс аударғанын қысым деп атаған. Ал Әзербайжан билігі армяндарды қала беруге, Әзербайжан қоғамымен араласуға шақырған.
• Сол жылы қыркүйекте мойындалмаған республиканың құрылымдары өз-өзін тарататынын жариялады. Қазан ортасында президент Ильхам Әлиев Ханкенді (Степанакерт - мойындалмаған Таулы Қарабақтың бұрынғы астанасы) қаласында Әзербайжан туын көтеріп, осылайша Баку Қарабақты толық қайтарып алғанын білдірген.

Жамбыл облысында "балаларды құлдықта ұстады" деп күдікке ілінген адам ұсталды деп хабарлады Қазақстан ішкі істер министрлігінің ресми өкілі Шыңғыс Әлекешов. Министрліктің өкілінің сөзінен ҚазТАГ үзінді келтіреді.

"Күдікті ұсталып, уақытша қамау изоляторына жіберілді. Зардап шеккен балаларға тиісті медициналық және психологиялық көмек беріледі. Бұдан бөлек, жергілікті полиция қызметкерлеріне қатысты қызметтік тексеріс басталды. Ішкі істер министрі істі жеке бақылауына алды" деп хабарлады Әлекешов жұма күні.

Бұған дейін желіде кәмелетке толмаған екі баланың көмек сұраған видеосы тараған. Видеода балалар мал бағып жүргендерін, телефондарын тартып алғанын айтып, алған жарақаттарын да көрсетеді. Олар Жамбыл облысы Талас ауданында тұрған.

Жұма күні күндіз бала құқығы жөніндегі уәкіл Динара Зәкиева балалардың жүрген жері анықталғанын, аймаққа уәкіл жібергенін хабарлады. Айтуынша, полиция қылмыстық іс қозғаған. Оның сөзінше, өгей әкесі балаларға 4,5 жыл "озбырлық көрсеткен".

Ақпаратқа қарағанда, полиция қызметкерлері кәмелетке толмаған балаларды Тараздағы қиын жағдайға түскен балаларды қолдау орталығына жеткізген. Тергеу амалдарымен қатар психологиялық және заңгерлік көмек көрсетілетіні хабарланды. Арнайы комиссия құрылған.

Өткен аптада Шымкентте екі жасөспірім қыз: 2009 және 2010 жылғы қыздар жыныстық құлдықтан босатылғанын жергілікті "Отырар" арнасы хабарлаған. Оларға "баспана беріп, көмектесеміз" деп тартқан. Олар босатылғаннан кейін арнайы әлеуметтік қызмет орталығына орналастырылған.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Ресей президенті Владимир Путинмен телефон арқылы сөйлесті. Әңгіменің негізгі тақырыбы – Украинадағы соғыс болған. Бұл жөнінде Ақорданың баспасөз қызметі хабарлады.

"Негізінен Украина кикілжіңін шешу тақырыбына баса назар аударылды. Владимир Путин АҚШ президенті Дональд Трамптың арнайы өкілімен келіссөз нәтижесімен жан-жақты таныстырды. Қасым-Жомарт Тоқаев алдын ала келісімдерді құптайтынын айтты және Қазақстан басынан соғыс қимылдарын тоқтатудың бейбіт формуласын қарастыру керегін айтып келгеніне назар аударды" деді Тоқаевтың баспасөз хатшысы Руслан Желдібай Tengrinews агенттігіне.

Бұған қоса президенттер екіжақты байланыстар мәселесін де сөз еткен және Тоқаевтың қарашада Мәскеуге жасайтын мемлекеттік сапарын талқылаған. Қасым-Жомарт Тоқаев "стратегиялық әріптестік пен одақтастық рухындағы көпжақты ықпалдастықты тереңдететін" бұл сапарға "ерекше мән беретінін" айтқан.

Ақпарат құралдары АҚШ президенті Дональд Трамп пен Ресей президенті Владимир Путин Украинадағы соғысты тоқтату мәселесін талқылау үшін жақын күндері кездесуі мүмкін екенін жазып жатыр. Ресей президентінің сыртқы саясат жөніндегі көмекшісі Юрий Ушаков Мәскеу мен Вашингтон алдағы күндері "жоғары деңгейдегі кездесу өткізуге" келіскенін мәлімдеді. Путиннің өзі Трамппен кездесетін орын ретінде Біріккен Араб Әмірліктерін ұсынған.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей басшысын "жап-жақсы сөйлесіп алып, Украинаны бомбалап тастайды" деп сынға алып, одан көңілі қалғанын айтқан және соғысты тоқтатуға 10 күн берген. Ол мерзім 8 тамызда аяқталуы керек. Бітім болмаған жағдайда ол Ресейдің өзіне және оның мұнай-газын сатып алатын елдерге жоғары тарифтер енгізетінін айтқан.

Қазақстан Ресейдің Украинаға жасаған агрессиясын қолдамады, ашық қарсылық та білдірген жоқ. Ол Украинадағы соғысты бейбіт жолмен шешуге шақырады. 2022 жылы маусымда Тоқаев Қазақстан Украинаның шығысындағы "ДХР" және "ЛХР" жікшіл аймақтарының "тәуелсіздігін мойындамайтынын" айтқан.

Дегенмен ол Ресей-Украина соғысы туралы пікір білдіргенде "Ресейдің әскери тұрғыдан жеңілмейтіні анық" деп мәлімдеген.

Украинада соғыс басталғалы бері Ресей әскері жағында соғысып, қаза болған кемінде 122 883 адамның аты-жөні анықталды. Ашық дереккөздерден жиналған мәліметтерге қарағанда, олардың 53% — еріктілер, мобилизацияланғандар және тұтқындар. BBC-дің Орыс қызметі мен "Медиазона" және еріктілер жүргізген зерттеуде осындай мәлімет айтылады.

Қаза болғандардың 27% - еріктілер, 14% —тұтқындар, 11% —мобилизацияланғандар. Соғыс басталғалы бері 5540 офицер қаза болды, 12-і - генерал. Әсіресе кіші командирлер арасында адам шығыны едәуір, бұл бөлімшелердегі тактикалық үйлесімділік жоғын көрсетуі мүмкін.

2023 жылдың қазан айынан бері адам шығыны тұрақты түрде жоғары болып отыр – күніне шамамен 120 адам.

Журналистер ашық дереккөздер – әлеуметтік желідегі жазбалар мен жергілікті ақпарат құралдары, некрологтар, зираттан түсірілген суреттердің көмегімен адам шығынын есептеп жатыр. Сарапшылардың бағалауынша, қаза болғандар 273 мыңға жетуі мүмкін, ал Донбастағы ресейшіл топ сарбаздарын есепке алғанда, 297 мыңға жетуі мүмкін деп жазды BBC-дің Орыс қызметі.

8 тамызда Балқаш жағалауындағы Үлкен ауылында Қазақстандағы алғашқы АЭС құрылысы жобасының ресми түрде ашылуы болды. Бұл жөнінде Қазақстанның атом энергиясы жөніндегі агенттігі хабарлады. Бүгін ол жаққа Қазақстанның атом энергиясы жөніндегі агенттігі, “Росатом” өкілдері жиналды. Ауылда алғашқы станцияның макеті де көрсетілді.

Қазақстан атом энергиясы жөніндегі агенттігінің төрағасы Алмасадам Сәтқалиевтің айтуынша, АЭС жобасына жалпы 14-15 млрд доллар инвестиция тартылады және әлеуметтік жобалар үшін қосымша 1 млрд доллар тартылмақ.

"АЭС стратегиялық жобаға, атом өнеркәсібін, өңірлік инфрақұрылымды, индустриялық-инновациялық прогресті және ұзақ мерзімді экономикалық өсуді дамытудың негізгі драйверіне айналады" деді Сәтқалиев.

"Қазақстандық атом энергетика станциялары" компаниясының төрағасы Ернат Бердіғұловқа журналистер Түркияда АЭС салып, жалақылары кешіктірілген жұмысшылардың жағдайы Қазақстанда қайталанбай ма деген сұрақ қойды. "Росатом" нысанын салып жатқандар арасында шамамен 200-ге жуық қазақстандық бар. Бердіғұлов екі елдегі жағдай әртүрлі екенін айтты.

"Түркия мен Қазақстандағы жобалар түрлі тетіктер арқылы жүзеге асып жатыр. Түркияда Ресей жағы өзі салып, өзі иеленіп, станцияны өзі пайдаланады...Ал мұнда Қазақстан жағы нысанға толық иелік етеді, Ресей жағы консорциумға жетекшілік етеді, жобаны жүзеге асыратын мердігер. Станцияға Қазақстан толық ие болады. Сәйкесінше, аталған сценарийдің бізге қатысы жоқ" деді Бердіғұлов.

Шара кезінде "Қазақстан өзінің ядролық отынын өзі өндіретіні" айтылды. Әлемде өндірілетін уранның 40 пайызы Қазақстанда өндірілетіні, бұл бойынша Қазақстан әлемде бірінші орында тұрғаны айтылды.

Бұған дейін алғашқы станцияны ресейлік “Росатом” салып беретіні белгілі болған. Қазақстанға екінші және үшінші атом станциясын Қытайдың China National Nuclear Corporation (CNNC) компаниясы салып беретіні хабарланған.

Биыл ақпанда Қазақстан үкіметі елдегі алғашқы атом электр станциясын салатын орынды ресми түрде бекітті – ол Алматы облысы Жамбыл ауданында, Балқаш көлінің жағасындағы Үлкен ауылының маңында тұрғызылмақ.

Алайда кей эколог Қазақстанда АЭС салуға қарсы. Олар атом станциясы Балқаш көліне кері әсер етуі мүмкін дейді. Қоғам белсенділері мен саясаттанушылар да АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия және саяси жағынан тәуелді болып қалады деп алаңдайды.

Ал ресми Астана Қазақстан қоғамына АЭС-ті таңдау шешімінің саяси астары жоқ деуге сендіруге тырысып келеді.

Биыл 14 маусымда Ресейдің Қазақстанда АЭС салуы елдің егемендігіне қауіп төндірмейді деді атом энергиясы жөніндегі агенттіктің төрағасы Алмасадам Сәтқалиев.

“Уран шикізатының, технологиялық процестерінің меншік иесі, операторы, өндірушісі Қазақстан болады” деді агенттік төрағасы.

Қазақстан билігі АЭС салу туралы шешімді былтыр қабылдады. Ол шешімді қабылдамас бұрын елде референдум өткізілді. Байқаушылар референдумға дауыс беру кезінде заң талаптарын бұзу фактілері тіркелгенін, мысалы, референдум бюллетеньдерін дауыс беру жәшігіне топтап тастау секілді жайттар анықталғанын хабарлаған.

Орталық референдум комиссиясының ресми қорытындысына сай, дауыс берген азаматтардың 71 пайызы Қазақстанда АЭС салуды қолдаған.

Балқаш жағалауындағы Үлкен ауылында елдегі алғашқы атом станциясы құрылыс жобасы ашылып жатқан тұста Алматыда атом станциясын салуға қарсы шыққан бес белсендінің соты жалғасып жатыр.

Блогер Абзал Достияровтың сөзінше, бір күн бұрын белсенділердің сотынан судья өзін және тәуелсіз журналист Қойшыбек Мүбәракті “еш түсіндірместен шығарып жіберген”. Бұған дейін оларға “ақпарат таратып, сотқа қысым жасап жатсыңдар” деп айтқан. Мемлекеттік БАҚ өкілдері сотқа еркін кіріп жатқанын айтқан блогер мұны “ақпарат құралдарын алалау” деп атады.

Блогер жариялаған видеода сот инспекторы “ақпарат құралын алалау” дегенмен келіспейді, бірақ нақты себебін түсіндірмейді. Бейсенбі күнгі сотқа қатысқан мәжіліс депутаты Ермұрат Бапи оларға бұл бойынша прокуратураға жүгіну керектігін айтқан.

8 тамызда Азаттық Алматы қалалық сотының баспасөз қызметіне хабарласты. Баспасөз хатшысы міндетін атқарушы Гүлжанат Әзімбаева “Ол ашық сот. Бәрін тізіммен кіргізді. Істі қарап жатқан Алмалы аудандық соты, сол сотқа өздеріңіз сұрау жіберіңіздер” деді. Азаттық ресми сауал әзірлеп жатыр.

Айдар Мүбәраков, Жанат Қазақбай, Нұрлан Жауылбаев, Фазылжан Сыдықов, Нұрлан Темірғалиев былтыр АЭС референдумы қарсаңында ұсталған. Оларға "Жаппай тәртіпсіздік ұйымдастыру" баптары бойынша айып тағылған.

Мемлекеттік айыптаушылардың пікірінше, белсенділер жаппай тәртіпсіздікті жоспарлаған, психологиялық-филологиялық сараптама олардың "митингіге үндегенін, билікпен күресуге шақырғанын" анықтаған.

Алайда белсенділер өздеріне тағылған айыптармен келіспейді. Олар өздерінің ұсталуын АЭС құрылысына қатысты айтқан пікірлерімен және референдум қарсаңындағы қудалаулармен байланыстырған.

Алматыда белсенді Бибігүл Иманғалиева 10 тәулікке қамалды. “Белсенділер экстремист емес” тобының мәліметінше, белсендіге “бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзу” бабы (488-бап, 6-бөлік) бойынша айып тағылған.

Сот шешімінде Бибігүл Иманғалиева биыл 7 сәуірде Ақмола облысы Степногорскідегі түрме маңында “ бір топ адаммен бірге Марат Жыланбаевты қолдап, рұқсат етілмеген” митингіге қатысқаны жазылған.

Сот кезінде Иманғалиева өзіне тағылған айыппен келіспеген. Ол “заң бұзбағанын, ешкімге зиян тигізбегенін” айтқан.

Бибігүл Иманғалиева 6 тамызда Жыланбаевтың жағдайына қатысты Алматыда өткен баспасөз конференциясында спикер болған. Қоғамдық-саяси мәселелерге қатысты пікірін ашық айтып жүрген белсенді бұған дейін талай рет әкімшілік жазаға тартылған.

Бұған дейін Алматы әкімшілік соты түрмедегі оппозиция белсендісі, марафоншы Марат Жыланбаевтың денсаулығына қатысты дабыл қаққан құқық қорғаушы Бақытжан Төреғожинаны "жалған ақпарат тарату" бабы бойынша кінәлі деп танып, 78 мың теңге айыппұл салған. Құқық қорғаушы өзіне тағылған айыптарға келіспеген.

Оның алдында Көкшетауда Жыланбаевтың видеосын талап еткен белсенді Назгүл Жүсіпова 10 күнге қамалған. Әкімшілік сот оны “полиция талабына бағынбау” бабы бойынша кінәлі деп таныған. Сот қаулысында белсендінің 28 шілдеде Ақмола облыстық полиция департаменті ғимаратында полиция қызметкерінің “намысына тиетін сөз айтып”, “өзін дөрекі ұстағаны” жазылған. Сотта белсенді тағылған айыптармен келіспеген.

2023 жылы "билігін асыра пайдаланды" деген айыппен төрт жылға бас бостандығынан айырылған ҰҚК шекара қызметінің экс-төрағасы Дархан Ділманов бостандыққа шықты. Бұл жөнінде жағдайдан хабары бар дереккөзге сүйенген "Курсив" жазды. Онда басқа мәлімет айтылмайды.

2023 жылы желтоқсанда Алматы гарнизоны әскери соты ҰҚҚ төрағасының экс-орынбасары, шекара қызметінің директоры болған Дархан Ділмановты "билігін асыра пайдаланды" деген айыппен кінәлі деп танып, төрт жыл түрмеге кескен. Сол кезде Ділмановтің дүние-мүлкі тәркіленіп, генерал-лейтенант әскери атағынан айырылатыны хабарланған. Оған мемлекеттік қызметте істеуге де тыйым салынды.

Ол 2022 жылғы маусымда қамауға алынған. Қылмыстық іске қазақ-қытай шекарасындағы кеден бекеттеріндегі заңсыз схема түрткі болған.

Бұл істе бірқатар адамға үкім шықты. Бірі бес жылға сотталды, екінші адамға 38 миллион теңгеден астам айыппұл салынды. Қалған айыпталушылар үш жыл алты айдан бес жыл алты айға дейін бас бостандығын шектеу жазасын алды, бірақ олардың мүлкі тәркіленбеді.

Ділманов 2022 жылы сәуірде ҰҚК төрағасының орынбасары - шекара қызметінің директоры қызметінен босатылған еді. Ол 1998 жылдан бері ҰҚК шекара қызметіне жұмыс істеп, 2015 жылы маусымда шекара қызметіне директор болып тағайындалған.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев 2022 жылғы Қаңтар оқиғасынан кейін қазақ-қытай шекарасындағы кеден бекеттерінде контрабанда мен жемқорлық мәселесіне назар аударып, оны жоюды тапсырды. Осыдан соң елде Қытаймен шекарадағы кедендерге қатысты тексеріс басталған.

Қазақ-қытай шекарасындағы кеден бекеттерінде жүк көліктері жиі кедергіге тап болып, апталап кезекте тұрып қалады. Саудагерлер де кеденнен өту қиын екенін жиі айтатын.

Ресми Астана қазақ-қытай шекарасында жемқорлықтың салдарынан кеден алымдарынан ондаған миллиард доллар бюджетке түспей қалған деп күдіктенеді.

АҚШ президенті Дональд Трамп бейсенбі, 7 тамызда өзімен кездесу үшін Ресей президенті Владимир Путиннің Украина президенті Владимир Зеленскиймен келіссөз жүргізуге міндетті емес екенін мәлімдеді.

Журналистердің тиісті сұрағына жауап берген Трамп Ресей президенті Украина басшысымен кездескісі келмесе де, Путинмен кездесетінін айтты.

Бұған дейін Ақ үйдегі дереккөзге сүйенген New York Post егер Ресей президенті Украина басшысымен келіссөзге келіссе ғана Трамп Путинмен кездесетінін айтқан. "Бұл кездесу өтуі үшін Путин Зеленскиймен де кездесуі керек" деді дереккөз.

Ресей президентінің көмекшісі Юрий Ушаков 7 тамызда журналистерге Мәскеу мен Вашингтон алдағы күндері жоғары деңгейдегі кездесу өткізу жөнінде келіскенін және қазір саммитке дайындық жүріп жатқанын хабарлаған. Мұндай кездесу өтетіні 6 тамызда Трамптың арнайы уәкілі Стив Уиткофф Кремльде Ресей басшысы Владимир Путинмен кездескеннен кейін айтыла бастаған.

Қытайда жоғалған Әлімнұр Тұрғанбайдың әйелі Гүлдәрия Шеризат Алматы соты өзіне айыппұл салғанын хабарлады. Бір күн бұрын Гүлдәрия Шеризат бала-шағасымен әкімдік алдына барып, әкімнің шығуын талап етіп, күйеуін тауып беруге көмектесулерін сұраған. Бірақ айтуынша, оны полиция ұстап алып, бірнеше сағат полицияда ұстаған.

“Айыппұл төлейтіндей жағдайым жоқ, жолдасымды іздеймін бе, әлде айыппұлға ақша іздеймін бе? Оданша қанша тәулік болса да жатып, соны өтеп кетейін” десем “кәмелет жасқа толмаған балаңыз бар екен” дейді” деді ол 7 тамызда Азаттыққа.

Сот 6 тамызда онлайн өтіп, судья Алдабек оны “бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзу” бабы (488-бап, 7-бөлік) бойынша кінәлі деп таныған.

Сот шешімінде Шеризаттың “Тәуелсіздік монументі алдында жолдасының суреттерін ұстап алып, рұқсатсыз шеру, пикет ұйымдастырғаны, осылайша бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзғаны” жазылған. Сотта Шеризат тағылған айыпты мойындаған.

Оның Азаттыққа жіберген видеосында Шеризат пен балаларының әкімдік алдында Әлімнұр Тұрғанбайдың суретін ұстап тұрғаны көрінеді. Полиция және әкімдік өкілдеріне ұқсайтын азаматтық киім киген бірнеше адамның оған бұл шара "заңға қайшы екенін" айтып жатқаны көрінеді. Ал наразылар Қазақстан сыртқы істер министрлігінен қайран жоғын, енді амалсыздан әкімдікке келгендерін айтады. Полиция оларды сол жерден ұстап әкетеді.

Қытайда туып, Қазақстанға көшіп келіп, азаматтық алған Әлімнұр Тұрғанбай 23 шілде күні жұмыс бабымен Шыңжаңға кеткелі бері одан хабар-ошар жоқ. Қасында болған адамдар әйеліне "Қытай шекарасынан оны полиция ұстап әкетті" деп айтқан. Қазақстан мен Қытайдың ресми орындарына сұрау салған туыстары әзірге мардымды жауап алған жоқ.

Азаттық Қазақстан азаматы Әлімнұр Тұрғанбайдың Қытайда ұсталып, қамалды деген ақпараттың анық-қанығын сұрап Қазақстан сыртқы істер министрлігі мен Қытайдың Қазақстандағы елшілігіне ресми сауал жолдаған.

"Аталған азаматқа қатысты мәселе Қазақстан сыртқы істер министрлігінің бақылауында. Қытай тарабына тиісті сауал жіберілді. Ресми жауап түскен жағдайда ол туыстарына дереу жеткізіледі. Консулдық қызмет олармен тұрақты байланыста", – деп жазды Қазақстан СІМ 4 тамызда Азаттыққа жіберген жауабында.

Әлімнұр Тұрғанбайдың отбасы 1 тамыз күні Қазақстанның Қытайдағы елшілігінен хат алған. Онда елшілік биыл шілде айында Қытайға автокөлікпен шығып, содан хабар-ошарсыз кеткен Қазақстан азаматы Әлімнұр Тұрғанбайдың тағдырына алаңдап отырғанын айтып, оның қайда екенін анықтауға көмектесуді сұрап, Қытайдың сыртқы істер министрлігіне, Шыңжаң Ұйғыр автономиялық аймағы мен Іле Қазақ автономиялық облысының билік орындарына ресми хат жолдағанын хабарлаған.

Қытай Шыңжаң өлкесінде тұратын түркітілдес мұсылмандарды жаппай "лагерьлерге" қамап жатқаны алғаш рет 2017 жылы айтыла бастады. Кейін БҰҰ әлгі лагерьлерде миллионға жуық адам отырған болуы мүмкін деді. Осыдан соң халықаралық ұйымдар мен Батыс елдері Қытай билігінің аз ұлттарға қарсы жүргізіп жатқан саясатын "геноцид" деп атап, айыптады, санкция да жариялады. Алайда ресми Пекин мұны жоққа шығарып, Шыңжаңдағы саясатты "экстремизммен күрес", ал лагерьлерді "кәсіпке баулитын орталық" деп сипаттаған.

Ресми Астана Шыңжаңдағы қазақтар Қытай азаматы екенін алға тартып, бұл "Қытайдың ішкі ісі" деп, мәселеге тікелей араласа алмайтынын аңғартып келеді. Дегенмен Қазақстанның сыртқы істер министрлігі олардың арыз-шағымын қабылдап, дипломатиялық арналар арқылы тиісті хат, сұраныс жолдайды. Туыстарымен байланысуға көмектесеміз, жағдайды назарда ұстап отырмыз деп жауап береді.

Шымкентте әкімнің орынбасарына жасалған “қастандық ісі” бойынша сотта куәгерлер жауап берді. Берденовтің жүргізушісі Мейрамбек Калымбетов пен оқиғаны видеоға түсірген екі қыз бала сұралған. Бұл жөнінде “Курсив” жазды.

“Әкімдіктен 2-3 адам шыға бастаған кезде оқ атылды. Мен бірден полицияға хабарласып айттым. Соны айтамын дегенше тағы 3-4 рет оқ атылды. Осы кезде костюм киген ер адам (Берденов – ред.) жүгірді. Ал ана адам (Жиембай) оны қуды” деді куәгерлердің бірі Арайлым Қамытбек.

Дәл осы кезде Берденовтің жүргізушісі оны тұрақта күтіп тұрған. Оқ атылған кезде ол не істерін білмей қалған. Сотта Қалымбетов қай жақтан оқ атылып жатқанын білмегенін мойындады.

“Өз-өзіме келген кезде мына адамның (Жиембай) көліктің сол жағында тұрып, оқ атып жатқанын көрдім. Машина өзінен өзі сырғып кетіп барады, жолдың жиегіне тіреліп тоқтады. Көліктен шыққан кезде олар соғысып жатты. Көлікке қайта отырып, айналып, Жиембайды қақтым. Ол Руслан Арысбекұлын өлтіріп қоя ма деп қорықтым. Соққыдан кейін ол құлап, артқа қарай жүгіріп кетті. Біз жағаласып қалдық” деді Қалымбетов.

Екі қыз бен жүргізуші Берденовтің галстугымен қанды тоқтатуға тырысқан. Айтуларынша, ол кезде Берденов асфальтта дұға оқып жатты.

Бұл іс бойынша сот 6 тамызда Шымкентте басталған. Іс бойынша Шымкент әкімдігіне қарасты "Тұрғын үй Шымкент" компаниясының бұрынғы директоры Ернар Жиембайға "Адам өлтіруге оқталу" бабы бойынша айып тағылған. Ол Берденовті өлтіруге оқталғанын жоққа шығарады.

Сәрсенбі күні Ернар Жиембай сотта “қызғаныштан” эмоцияға беріліп, оқ атқанын, әйелінің Берденовпен жазысқанын көргенін, Берденовтің жұмыста дөрекілік танытып, намысына тиетін сөздер айтқанын жеткізген.

Ізінше Берденов сотталушының айтқандарын толық жоққа шығарып, "манипуляция" деп атаған. "Қақтығыстың түп-төркіні - кәсіби, қызметтік сипатта. Жауапкер келісім аясындағы жұмысын адал атқарғысы келмеді, есеп беруден жалтарды. Мен тек ашықтық пен міндеттемелердің орындалуын талап еттім" деп жазды Берденов желідегі парақшасында.

Ол денсаулығына байланысты сотқа бара алмағанын айтты.

Шымкент әкімінің орынбасары 40 жастағы Руслан Берденовке сәуір айында "қастандық жасалып", оқ тиген шенеунікке шұғыл ота жасалған еді. Оқиғаға не түрткі болғаны белгісіз.

Мамыр айында Берденов жағдайы тәуірлеп, қалыпты өмірге дайын екенін мәлімдеген. Маусымның соңында Respublica партиясының тең төрағасы қызметінен кеткені белгілі болды.

Алматылық "Қайрат" командасының 16 жастағы футболшысы Дастан Сәтпаев чемпиондар лигасында кезекті голын соқты. Словакиялық "Слован" командасына қарсы матчта оның соққан голы командаға жеңіс әперген, ойындағы жалғыз соққы болды.

Чемпиондар лигасының үшінші іріктеу кезеңінде алматылық "Қайрат" Орталық стадионында Братиславадан келген "Слован" командасымен ойнады. Ойыншылар допқа қатты таласқанмен қақпаға соққы жасау жағынан талпыныстары нәтижелі болған жоқ.

Екінші таймда дөрекі ойнағаны үшін Словакия құрамасының футболшысы екінші сары қағазын алып, алаңнан қуылды. Сан жағынан басымдыққа ие болған алматылықтар шабуылды үдетіп, бірінде пенальти соғу мүмкіндігіне қол жеткізді.

Алматылық командада тәжірибелі футболшылардың барына қарамастан пенальти соғу 16 жастағы Дастан Сәтпаевқа сеніп тапсырылды. Ол қарсылас жақтың қақпасына гол соқты. Осылайша матч 1 : 0 есебімен аяқталды, "Қайрат" ұтты.

Қосымша берілген уақытта Дастан Сәтпаев командасындағы Рикардиньоға доп беріп, ол қақпаға гол соқты, алайда видеоны қайталап көрген төреші голды есептемеді.

Қарымта матч 12 тамызда Братиславада өтеді.

Дастан Сәтпаев өзінің дебюттік матчында гол соғып, турнир тарихындағы ең жас гол иелерінің қатарына енген.

"Слованға" салынған гол – Сәтпаевтың чемпиондар лигасындағы үшінші соққысы.

Ресей президентінің сыртқы саясат жөніндегі көмекшісі Юрий Ушаков Мәскеу мен Вашингтон алдағы күндері "жоғары деңгейдегі кездесу өткізуге" келіскенін мәлімдеді. Қазір саммитке дайындық жүріп жатыр, орны таңдалған деді ол.

Путин мен Трамптың кездесуі мүмкін екені АҚШ президентінің арнайы уәкілі Стив Уиткоффтың Мәскеуге сапарынан кейін айтыла бастады. Америка ақпарат құралдары дереккөздерге сүйене отырып, кездесу келесі аптада өтуі мүмкін екенін жазған.

Ушаковтың сөзінше, саммитті өткізуді Америка жағы ұсынған. Ал Америка дереккөздері бұған лейін Путин мен Трамптың кездесуін Кремльдің өзі ұсынғанын жазған. АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио бейсенбі күні Fox News арнасына саммит алдында Вашингтон мен Мәскеу "позицияларын толық пысықтап алуы керек" деді.

Ушаковтың сөзінше, Мәскеу әзірге үшжақты кездесуге – Путин – Трамп – Зеленский кездесуіне дайындалып жатпағанын айтты.

"Бұл нұсқа нақты талқыланған жоқ. Ресей жағы бұған түсініктеме бермеді" деді дипломат.